Ideeën over verkeersveiligheid

Waar het precies vandaan komt weet ik niet, maar ik heb al heel lang een bepaalde affiniteit met verkeersveiligheid. En heb daar inmiddels ook uitgesproken ideeën over.
Al op m'n veertiende fantaseerde ik - zittend naast mijn broertjes op de achterbank van de VW-kever van mijn vader - over hoe het zou zijn als al die auto's op de snelweg met elkaar 'verbonden' zouden zijn, als ze op een vaste onderlinge afstand zouden rijden en dus ook allemaal tegelijk zouden optrekken en afremmen. Dat zou niet alleen kop-staartbotsingen kunnen voorkomen, maar ook een aanzienlijke uitbreiding van de wegcapaciteit opleveren. Ik dacht toen nog aan 'stangen' tussen de auto's, want er was nog geen ICT en er bestonden nog geen microchips. Inmiddels is zo'n systeem (maar dan elektronisch) volop in ontwikkeling.

Laatste plan:

Honderden verkeersdoden besparen!

Nederland telt jaarlijks circa 1100 doden in het verkeer. Dat is nog maar eenderde van wat het 30 jaar geleden was.
Flitspalen en algemene snelheidscontroles helpen nauwelijks meer om het aantal slachtoffers verder te verminderen en veroorzaken irritatie. Meestal gaat het om kleine overschrijdingen, waarvan de boetes worden ervaren als extra belastingheffing. Ik heb een beter plan, waarmee het verkeer al in één jaar met tientallen procenten veiliger kan worden.

Mijn plan is even simpel als effectief: surveilleer niet ‘at ramdom’ (in het wilde weg, zoals tot nu toe gebeurt) maar doelgericht. Ten tweede: maak gebruik van het enorme (gratis) potentieel aan oplettende verkeersdeelnemers. (Daarvoor is het verkeersprogramma ‘Flistloterijshow’ uitermate geschikt, zie vererop.)
Ook in het verkeer geldt de 80/20-regel: de meeste dodelijke ongelukken worden veroorzaakt door een kleine minderheid van brutale, hardnekkige overtreders.
Deze minderheid die het grootste gevaar vormt, wordt nauwelijks opgemerkt. Die verdwijnt anoniem in de massa. Als het KLPD zo iemand eruitpikt, is dat een toevalstreffer. Mijn plan: maak een database gekoppeld aan een website en een gratis telefoonnummer waarop iedereen grove overtredingen of gevaarlijke verkeerssituaties kan melden (eventueel ook anoniem via de website van de Flitsloterij). Met plaats, datum en tijd en liefst ook het kenteken.

Ik zou een prototype willen laten ontwikkelen voor een computerprogramma met een slim algoritme, waardoor de politie voortaan gericht kan surveilleren op plaatsen en tijden waar de grootste ‘verkeersboeven’ actief zijn. Desnoods door ze van huis af onopvallend te volgen. Zodat de pakkans vrijwel 100% wordt. En dat gaat heel veel onschuldige verkeersslachtoffers schelen.

Nooit meer treindoden

In 1998 bedacht ik - op de avond na de ramp met een hogesnelheidstrein bij het Duitse plaatsje Eschede (ca. 100 doden) spontaan een manier om het treinverkeer voor nagenoeg 100% veilig te maken. In die zin dat botsingen of ontsporingen niet meer zouden kunnen gebeuren.
Helaas heb ik het idee te lang laten liggen. Toen ik anderhalf jaar later naar het Europees Bureau voor Industriële Eigendom in Rijswijk ging om een z.g. 'nieuwheidsonderzoek' te doen, bleek dat een Italiaans industrieel ontwerpbureau op 'mijn vinding' drie maanden daarvoor octrooi had aangevraagd.
Het ging trouwens om een lichtgewicht 'monitor-treintje', volgehangen met detectie-apparatuur, dat op een variabele afstand (afhankelijk van de snelheid/remweg) vóór de echte trein uitrijdt. Dat karretje is zó licht, dat het heel snel tot stilstand kan komen. Maar zelfs al zou het crashen, dan geeft het in ieder geval een radiografisch signaal af aan de hoofdtrein (REMMEN!) waardoor die trein met passagiers altijd automatisch en tijdig tot stilstand komt.  Het voorgestelde systeem is trouwens veel goedkoper dan de huidige trajectbeveiliging. Vreemd eigenlijk dat het nog nergens is ontwikkeld.

Voetganger in de knel

Overheidsmaatregelen die bedoeld zijn om de verkeersveiligheid te bevorderen, pakken soms heel anders uit. Ruim twintig jaar geleden begon het mij op te vallen dat steeds vaker fietsers (later ook bromfietsers) over de stoepen gingen rijden. Ik was daar zó verontwaardigd over, dat ik die mensen toen nog op hun gedrag aansprak. Inmiddels is daar geen eer meer aan te behalen. Want zo'n beetje iedereen doet het. En geen agent die er wat van zegt (doet het in z'n vrije tijd waarschijnlijk zelf ook). En het zijn niet alleen maar onstuimige pubers, nee ook ouders met hun kind in het kinderzitje en grijze bejaarden fietsen vrolijk over het trottoir, alsof het daarvoor bedoeld is. Hoe dat kwam, vroeg ik mij dus af. Dat ontdekte ik door goed te observeren.



Begin jaren '80 van de vorige eeuw werden twee verkeersmaatregelen bedacht, die de veiligheid zouden moeten vergroten. De eerste: verkeersdrempels in de straten (om de snelheid van auto's omlaag te dwingen). De tweede: verlaagde stoepranden op alle straathoeken (om de opkomende doelgroep 'gehandicapten' alle ruimte te geven om de stoepen op en af te kunnen). Twee voorbeelden van onbezonnen maatregelen die in de eerste plaats niet goed werken (hard optrekken en schielijk afremmen bij elke drempel; rolstoelers die midden op de weg rijden en de stoep helemaal niet gebruiken vanwege de daarop geparkeerde auto's). Maar precies deze twee infrastructurele ingrepen lokten het gedrag uit voor fietsers en brommerrijders om het trottoir als extra fietspad te gebruiken. Want voordien kostte het je je banden, dan reed je door tot aan je huis, stapte af en tilde je fiets of brommer op. Nu is er dus dat gemakkelijke opritje (verkeersdrempel of verlaagde stoeprand) en rijd je daar soepel de stoep op. Dom, dom, dom. Psychologisch onderzoek heeft al lang geleden uitgewezen dat regelgeving en boetes niet werken als je de mensen zo'n groot fysiek voordeel geeft. Daar gaan ze gewoon gebruik van maken, of het mag of niet.

Puntenrijbewijs

Omdat ik me aanvankelijk nogal verzette tegen de auto als vervoermiddel, heb ik pas op m'n 28e mijn rijbewijs gehaald. In één keer uiteraard, want ik had de lessen nogal planmatig aangepakt. Maar ik had nog geen week mijn rijbewijs, of ik maakte in al mijn enthousiame over dat verworven papiertje bijna een frontale botsing, door een al te bravourige inhaalmanoeuvre. Toen, ruim twintig jaar geleden, dacht ik spontaan: er zou een soort puntenrijbewijs moeten komen voor beginnende automobilisten.

Intelligente snelweg

Bijna twee jaar vóór minister Tineke Netelenbos ermee kwam, bedacht ik een concept voor de 'intelligente snelweg' (en dus ook die naam). Het was een concept waarin verkeersveiligheid gekoppeld werd aan filebestrijding en kostenbeheersing. De huidige plannen en maatregelen gaan wel enigszins in de richting van mijn concept, maar Verkeer en Waterstaat denkt naar mijn idee nog teveel als los zand. Mijn concept gaat uit van een metafoor, door verkeersstromen te vergelijken met de bloedsomloop in een zoogdier en de (water)circulatie in ecosystemen. Door die als voorbeeld te nemen, ontstaan waardevolle ideeën voor oplossingsrichtingen.

Dodehoekspiegel ziet ook niet alles

Er zijn soms ook incidenten - in dit verband: ongevallen - die te denken geven. Deze keer reed ik er toevallig langs, kort nadat het ongeluk was gebeurd.

Een schitterende zomerdag, 13 juni 2003, in het Haagse Statenkwartier. Een jonge vrouw staat te wachten voor het verkeerslicht. Als het licht op groen springt slaat de vrachtwagen achter haar rechtsaf. Haar fiets – met kinderzitje – wordt geplet onder de wielen en blijft vermorzeld achter op het kruispunt. De vrachtwagen sleurt de vrouw nog vijftien meter mee, voordat de chauffeur merkt dat er iets aan de hand is, en stopt. Ze zit klem tussen het chassis en het asfalt.

De hulpdiensten zijn snel ter plaatse. De brandweer slaagt er na enkele uren in om de loodzware vrachtwagen, geladen met een container vol puin, voorzichtig, centimeter voor centimeter, op te krikken. Een arts van het Mobiel Medisch Team, aangevoerd per helikopter, stabiliseert intussen het slachtoffer.

Geluk bij een ongeluk: het kinderzitje was leeg. Moeder had haar kindje net naar school gebracht en kwam er zelf vanaf met ‘slechts’ een bekkenbreuk en schaafwonden. Pikant detail: de vrachtauto was voorzien van de dodehoekspiegel, die inmiddels verplicht is. Hoe kon dit dan toch gebeuren?

Het antwoord: dit fietsslachtoffer stond niet naast de vrachtauto te wachten op het groene licht, maar ervóór! Toen het licht op groen sprong, reageerde zij een fractie later dan de optrekkende vrachtwagenchauffeur die compleet die over haar heen keek. En reed.

‘Stomme fietsers’, zou je denken. Om voor zo’n vrachtwagen te gaan staan.

Nou… niet helemaal. Diverse gemeenten hebben besloten om z.g. ‘fietsers-opstelstroken’ op het wegdek aan te brengen. Zodat de fietsers vóór het autoverkeer gaan staan in plaats van ernaast. ‘Om ongelukken bij het rechtsafslaan te voorkomen’. Zij deden dit op verzoek van de Fietsersbond, die dit op zijn website nog steeds aan gemeenten adviseert (als punt 6 van hun ‘Zeven actiepunten’).

Deze foto’s laten zien hoe een goedbedoelde maatregel kan leiden tot juist méér - en heel ernstige - verkeersongelukken. Hier is dus niet goed over nagedacht.
Misschien tijd voor een campagne richting fietsers? Ga nóóit voor een vrachtwagen staan. En als je er naast staat: ‘neem’ geen voorrang, ook al heb je die. En een spiegel boven de voorruit, waarin de bestuurder kan zien wat er vóór zijn cabine staat, lijkt ook niet overbodig.

Flitsloterijshow (tv-format)

Ruim twee jaar geleden bedacht ik een (interactief) televisieprogramma, dat op een onderhoudende manier ons verkeersgedrag zou behandelen. En dus niet de zoveelste kloon van 'Blik op de weg'. Integendeel, mijn concept voor dit programma is juist ontstaan vanuit een zekere ergernis over het paternalistische en belerende toontje dat Blik op de weg kenmerkt. Ik bedacht een programma-format voor tv, radio en internet, waarbij het begrip 'geflitst worden' een geheel nieuwe betekenis krijgt. En waarbij iedere weggebruiker met zijn kenteken kan deelnemen voor een tientje per maand, om mooie prijzen te winnen.

Het idee: we gaan niet letten op overtreders, nee we gaan 'jagen' op de verkeersdeelnemers die juist heel netjes rijden. En die gaan we flitsen! Elke keer als iemand wordt 'betrapt' op goed verkeersgedrag, krijgt die persoon een prijs in plaats van een acceptgiro. Wie bijvoorbeeld keurig op tijd teruggaat naar de rechterstrook. En wie goed afstand houdt, in plaats van te bumperkleven. De prijs is steeds 2x zo hoog als de boete die de bijpassende overtreding zou hebben opgeleverd. Dus: waar verkeersbromsnor mr. Koos Spee bijvoorbeeld 160 euro wil afrekenen voor een overtreding, krijg je van de Flits Loterij Show 320 euro bijgeschreven als je je aan die regel houdt en geflitst wordt.

Maar dat is nog lang niet alles. Het programmaformat houdt ook in, dat we mensen met een onopvallende video-auto gaan volgen. Als ze gedurende een vaste tijd (bijvoorbeeld 20 minuten) geen enkele verkeersfout maken, worden ze ingehaald en aan de kant gezet (niet met een matrixbord: 'Politie! Volgen!' maar met de wat vriendelijker mededeling: 'Flitsloterij! Gaat u mee?'). De verraste bestuurder mag dan verderop een cheque van 5000 euro in ontvangst nemen. Lachen, gieren, brullen. En dan vragen of de bestuurder misschien zijn rijgedrag nog in de videowagen terug wil zien? 'Nee hoor, laat u maar.'

De echt grote prijzen kunnen worden verdiend in het maandelijkse tv-programma, de Flits Loterij Show. Ook voetgangers, fietsers, brommerrrijders en andere weggebruikers kunnen daaraan meedoen, kortom iedereen. In dat programma zitten nog wat meer leuke onderdelen. Zoals de Verkeersrechtbank, waaraan mensen hun verkeersboetes kunnen voorleggen. Officier van justitie (aanklager) is mr. Spee (afgewisseld met mw. Peijs, Minister van V&W). Een forum van deskundigen, BN'ers en het kijkerspubliek (interactief, via telefoon of sms) vormt de 'rechtbank' en doet uitspraak. Als de verkeersovertreder in het gelijk wordt gesteld, krijgt die niet alleen zijn betaalde boete terug, maar nog eens vijf keer het bedrag van die boete als prijs! Maar... als de uitspraak in zijn nadeel is, moet hij een diepe buiging maken en 'sorry!' zeggen tegen resp. mr. Spee of mevrouw Peijs (die als 'spitting-image' figuur in studio aanwezig is). Op die manier zorg je ervoor dat alleen serieuze gedupeerden zich in deze situatie begeven. En er dus altijd een serieuze discussie ontstaat over de desbetreffende verkeerssituatie.

Daarnaast is er ook een Verkeerscabaret, waarin diverse actuele verkeerszaken parodiërend op de hak worden genomen. Denk hierbij aan een sfeer als in het programma Kopspijkers.

Het Flitsloterijshow-format bevat nog meer onderdelen, maar die zal ik hier niet behandelen. Het beoogde programma is in ieder geval vernieuwend, speels, humoristisch, dwars, ironisch en zelfs enigszins rebels. In die zin dat het zich afzet tegen verouderde opvattingen over het verkeer zoals die bestaan bij diverse organisaties die nu nog de overheid naar de mond praten om hun subsidies te behouden. Het programma heeft dus in essentie een heel serieus uitgangspunt. Mijn pretentie is zelfs, dat als dit programma aanslaat bij het grote publiek, het méér zal bijdragen aan een veiliger verkeer, dan alle verkeerscontroles en flitspalen bij elkaar. Is dat niet een fantastisch idee? Dat het Nederlandse volk, met een knipoog naar  politie en justitie, zich steeds beter aan de verkeersregels gaat houden? Om prijsjes te winnen in plaats van boetes te betalen?

Ik heb dit programma-format voorgelegd aan Endemol. Die wees het af, zonder enig commentaar. Ik had geen tijd om uit te zoeken wie er bij de andere omroepen verantwoordelijk zijn voor de acquisitie van nieuwe tv-formats. Maar goed, het complete stuk ligt dus nog op de plank. Als er een omroep of productiemaatschappij geïnteresseerd is, dan stuur ik het wel even toe. Hier is de link.

Bel 070-366.25.76 of mail arjan@artitekst.nl

Terug naar beginpagina